عمان امروز_ نعناع (سوسنبر) گیاهی است با ساقه زیرزمینی خزنده و ساقه هوایی چهارگوش که به‌طور طبیعی تکثیر می‌شود. برگ‌های آن بیضی‌شکل و دندانه‌دار بوده و گل‌هایش به رنگ قرمز تا ارغوانی مایل به بنفش دیده می‌شوند. این گیاه از دیرباز در فرهنگ‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای داشته است. در افسانه‌های یونانی، گفته می‌شود «مینه»، معشوقه هادس، به نعناع تبدیل شد و همین داستان ریشه نام آن را شکل داد.
پیشینه تاریخی
یونانیان و رومیان باستان از نعناع برای خوشبو کردن فضا و سفره استفاده می‌کردند. در معابد عبری، نعناع روی زمین پخش می‌شد تا هنگام راه رفتن، بوی خوش آن در فضا بپیچد. رومیان نخستین بار این گیاه را به بریتانیا بردند و بعدها مهاجران انگلیسی آن را به آمریکا معرفی کردند.
خواص دارویی
در طب سنتی، نعناع با طبع گرم و خشک، مقوی معده، قلب و روده، ضدسم و ضدعفونی‌کننده شناخته می‌شود. دم‌کرده آن آرام‌بخش، ضد دل‌پیچه، سکسکه و مشکلات ادراری است. پماد یا روغن آن برای سردرد، درد قاعدگی، گرفتگی سینه و دردهای عصبی مانند سیاتیک مفید است. همراه با عسل پادزهر نیش عقرب و همراه با سکنجبین پادزهر نیش زنبور محسوب می‌شود. دم‌کرده رقیق آن قولنج‌ها را آرام کرده و مصرف استنشاقی روغن آن گرفتگی بینی را کاهش می‌دهد.
ترکیبات مهم
نعناع دارای ۵ درصد روغن فرار شامل منتول، تیمول، کارواکرول و پاراسیمن است. همچنین سرشار از ویتامین‌های A، C، E و مواد معدنی مانند منیزیم و منگنز بوده و حاوی تانن و فلاونوئیدها با اثرات ضدالتهابی است.
میزان و روش مصرف
روغن نعناع در مقدار ۲ تا ۳ قطره همراه با بخار برای رفع احتقان بینی کاربرد دارد. به‌صورت محلول، ۲ تا ۳ قطره در ۱۰ میلی‌لیتر آب برای خارش و التهاب پوستی استفاده می‌شود. برای ماساژ، ۵ تا ۱۰ قطره در ۲۵ میلی‌لیتر روغن حامل برای سردرد و دردهای عضلانی توصیه می‌گردد. دم‌کرده ۱۰ تا ۱۵ گرم برگ خشک در آب جوش برای آسم، برونشیت و سرماخوردگی مصرف می‌شود.
هشدارها و احتیاط
مصرف نعناع در اوایل بارداری ممنوع است و در کودکان زیر یک سال نباید به شکل خوراکی استفاده شود. در بیماران با سنگ کیسه صفرا یا فتق مری مصرف باید با مشورت پزشک انجام شود. همچنین امکان تداخل دارویی با نیفیدیپین و فلودیپین وجود دارد.
کاربردهای غذایی و بهداشتی
نعناع در آش‌ها، خورش‌ها، ترشی و سکنجبین در ایران و خاورمیانه استفاده می‌شود و چاشنی محبوبی برای کباب، برنج و دلمه است. در هند نیز ادویه مهمی در چاتنی و بریانی محسوب می‌شود. در صنایع غذایی برای تهیه آدامس و آب‌نبات کاربرد دارد و در محصولات بهداشتی مانند خمیر دندان، صابون و شامپو به‌طور گسترده استفاده می‌شود.
فواید دیگر
جویدن برگ تازه یا خشک نعناع بوی بد دهان را از بین می‌برد و محیط دهان را ضدعفونی می‌کند. حمام پا با نعناع باعث رفع خستگی و کاهش تعریق می‌شود و استفاده از آن در کیسه یا جوراب، بوی نامطبوع پاها را برطرف می‌کند.